آشنایی با ویزای الکترونیکی

  ویزای الکترونیکی یکی از سرویسهای بسیار مشهور در زمینه e-tourism است. در واقع کشورهایی که خدمات ویزا را به صورت الکترونیکی ارائه می کنند آنرا یکی از شاخصهای پیشرفت خودر در زمینه IT و e-government می‌دانند.

  e-visa در سطوح متفاوتی در جهان ارائه می‌شود و استانداردهایی که سطح سرویسی خاصی را مشخص کنند وجود ندارد. برخی کشورها، e-visa را درحد ارائه اطلاعات اخذ ویزا از طریق اینترنت می‌دانند و برخی دیگر کل عملیات لازم برای اخذ ویزا را به صورت الکترونیکی و از طریق اینترنت انجام می‌دهند. درحال حاضر ظاهراً تنها سه کشور روسیه، کانادا و استرالیا خدمات صدور visa به صورت کاملاً الکترونیکی را عرضه می‌کنند اما سایر کشورها نیز برای ارائه این سرویسها در تلاش هستند.

  صدور e-visa به صورت کامل یکی از سرویسهای مورد نیاز برای e-tourism است. هنگامی که یک گردشگر سفر خود را از طریق اینترنت برنامه ریزی می‌کند، باید امکان اقدام برای اخذ ویزا را نیز از طریق اینترنت داشته باشد.

  بحث صدور ویزا چندان مشکل نیست چرا که به سادگی می‌توان اطلاعات مورد نیاز را به صورت فرمهای الکترونیکی از طریق اینترنت دریافت کرد و مقدمات لازم برای صدور ویزا را مهیا کرد، هزینه‌ها را نیز می‌توان از طریق کارتهای اعتباری و پرداختهای اینترنتی دریافت کرد. تنها تفاوتی که میان ویزای معمولی و ویزای الکترونیکی وجود دارد عدم امکان تطابق متقاضی ویزا با پاسپورت و سایر روشهای تشخیص هویت است لذا در مورد e-visa صحت ادعاها به عهده متقاضی ویزا است و ویزای صادر شده باید در مبدأ ورودی به گردشگر تحویل گردد. برای این منظور بایستی زیر ساختارهای لازم در مبادی ورودی نظیر فرودگاهها ایجاد شود تا دارنده ویزای الکترونیکی با ارائه یک کد یا شماره ویزا و ارائه گذرنامه ویزای خود را در ترمینال ورودی دریافت کند.

  در نهایت با الکترونیکی کردن گردشگری می‌توان یک کارت هوشمند را به توریست در ابتدای ورود تحویل داد تا در آن کلیه اطلاعات لازم از جمله ویزای الکترونیکی گردشگر وجود داشته باشد تا کلیه مراحل کاغذی حذف و گردشگر تمام عملیات مورد نیاز خود را از طریق همان کارت هوشمند به انجام رساند. به این ترتیب تعامل فیزیکی گردشگر با بخشهای سرویس‌دهنده به حداقل رسیده و تمام فرآیند ورود گردشگر الکترونیکی خواهد شد.

 منبع: ایران توریسم

آیین نامه اجرایی قانون توسعه صنعت ایرانگردی و جهانگردی

 آیین نامه اجرایی قانون توسعه صنعت ایرانگردی و جهانگردی – مصوب سال ۱۳۷۰ 
 

  قوانین و ضوابط:  

    ماده 1 – به منظور ترغیب و جذب جهانگردان خارجی در قالب گشت های سیاحتی به کشور ، سفارتخانه ها و نمایندگان سیاسی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور موظفند تسهیلات و خدمات صدور روادید سیاسی برای اتباع کشورهای مختلف جهان که دارای مناسبات سیاسی با ایران هستند و به قصد بازدید و سیاحت و زیارت به ایران سفر می کنند را حداکثر ظرف 10 روز فراهم کنند.
    ماده 2 – تمام مأموران ناظر بر ورود و خروج اتباع بیگانه شامل اداره گذرنامه – گمرک – فرودگاه – راه آهن – بنادر مستقر در مبادی ورود و خروجی مرزها و همچنین، شهر موظفند تسهیلات لازم را برای جهانگردان فراهم کنند.
    ماده 3 – سازمان هواپیمایی کشوری ،‌ راه آهن جمهوری اسلامی ایران ، سازمان بنادر کشتیرانی ، شهرداری ها ، سازمان پایانه ها و گمرک موظفند محل مناسبی را برای استقرار دفاتر اطلاعات جهانگردی در مبادی ورودی و خروجی و داخل شهرها در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار دهند.
    ماده 4 – علاوه بر کالاهای قابل ورود توسط مسافران و اعمال معافیت های گمرکی که براساس ضوابط مصوب تعیین شده است،‌ هر جهانگرد می تواند کالاهای مشروح زیر که جنبه تجاری نداشته و عرفأ می تواند همراه داشته باشد به کشور وارد کند و به هنگام خروج از کشور خارج نماید ، فهرست این وسایل در برگه ”کالای همراه جهانگرد“ در گمرک ثبت می شود.
    جواهرات شخصی
    یک عدد دوربین عکاسی
    یک عدد دوربین ویدئو یا فیلمبرداری غیرحرفه ای
    یک عدد دوربین چشمی
    یک دستگاه وسیله موسیقی قابل حمل
    یک دستگاه رادیو پخش و ضبط قابل حمل
    یک دستگاه کامپیوتر شخصی قابل حمل
    جعبه وسایل کمک های اولیه
    یک چارد اردویی با وسایل آن
    وسایل ورزشی از قبیل ماهیگیری ،‌قایق تفریحی کوچکتر از 5/5 متر، وسایل اسکی معمولی و آبی ،‌راکت تنیس و وسایل مشابه .
    
    تبصره – ورود تفنگ های شکاری براساس آئین نامه ای خواهد بود که جداگانه تهیه و به هیئت دولت ارائه می شود.
    
    ماده 5 – مسافران خارجی و جهانگردان یا ایرانیان مقیم خارج از کشور که با خودروی شخصی خود وارد کشور می شوند ، هرگاه برای آن خودرو جواز عبور از کانون های جهانگردی کشورهای ملحق به قرارداد گمرکی ورود موقت وسایط نقلیه شخصی سال 1954، منعقد در نیویورک در دست داشته باشند و به گمرک ورودی ارائه دهند می توانند تاسه ماه با توجه به مدت اعتبار جواز بدون الزام به تسلیم اظهارنامه یا تادیه وجه الضمانی به گمرک از وسیله نقلیه خود در کشور استفاده کنند و یا در مدت مزبور چندین بار با وسیله خود از راههای مجاز وارد و خارج شوند.
    
    اداره گمرک می تواند به درخواست متقاضی در صورت داشتن عذر موجه مدت استفاده از وسیله نقلیه در داخل کشور را حداکثر تا پایان مدت اعتبار جواز تمدید کند.
    
    تبصره 1- استفاده از مزایای این ماده موکول به این است که جواز عبور دارای سه شرط باشد :
    
    الف – جواز مزبور برای ورود وسیله نقلیه به ایران دارای اعتبار باشد.
    
    ب – مندرجات و اوصاف مذکور در جواز عبور با مشخصات وسیله نقلیه وارده مطابق باشد.
    
    ج – در هیچ یک از قسمت های مختلف جواز مزبور آثار قلم خوردگی یا حک و اصلاح وجود نداشته باشد مگر اینکه کانون صادرکننده جواز ، اصلاحی را که بعمل آمده با مهر و امضاء‌ خود گواهی کرده باشد.
    تبصره 2- ایرانیان مقیم خارج از کشور به شرطی می توانند از مقررات این ماده استفاده کنند که قبل از ورود به ایران شش ماه متوالی یا بیشتر درخارج اقامت داشته باشند.
    
    ماده 6- هر جهانگرد هنگام خروج از کشور می تواند علاوه بر لوازم شخصی ، یک قالی یا قالیچه تا حداکثر 3 مترمربع ، صنایع دستی ،‌آلات موسیقی ایرانی و سایر کالاهای ایرانی را درحدی که جنبه تجاری نداشته باشد از کشور خارج کند.
    
    تبصره 1- خروج اشیای عتیقه ،‌مسکوکات قدیمی ،‌ آثار اصیل فرهنگی ، کتب خطی،‌ تابلوهای نقاشی عتیقه و مانند آنها مجاز نیست .
    
    تبصره 2 – خروج سه کیلو خاویار ممهور به مهر و با پلمپ شرکت شیلات و قبض خرید فروشگاه های شیلات فرودگاه بلامانع است.
    
    ماده 7 – جهانگردانی که از ایران عبور می نمایند همچنان، تسهیلات گمرکی مذکور در مواد 174 و 180 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی برخوردار خواهند بود.
    
    ماده 8 – گمرک ایران موظف است صندوق هایی را برای نگهداری کالاهای قابل ورود و غیرقابل ورود جهانگردان با اخذ هزینه انبارداری در انبار موقت مرزها تأمین کند. حداکثر مدت نگهداری 4 ماه است. مقررات و هزینه نگهداری کالاها و بیمه (در صورت تمایل جهانگردان ) در پشت قبض رسید درج می شود.
    
    ماده 9 – در مسیرهای عمده رفت و آمد جهانگردان اعم از جاده ها ،‌پایانه های مسافرتی هوایی ،‌زمینی ،‌دریایی داخل و خارج شهرها بازار و اماکن تاریخی و دیدنی ،‌ تابلو و علایم راهنما به زبان های فارسی و در صورت لزوم زبان های دیگر با رعایت معیارهای بین المللی و رایج به وسیله دستگاه های اجرایی و با نظارت و همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تهیه و نصب می شود. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی عناوین تابلوها و علایم موردنیاز را به دستگاه های ذیربط اعلام خواهد کرد. زمانبندی نصب علایم و تابلوها با توافق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستگاه های ذیربط انجام خواهد گرفت .
    
    ماده 10 – به منظور توسعه و گسترش هماهنگ مسافرت های دریایی ، سازمان بنادر و کشتیرانی موظف است علاوه بر ایجاد تسهیلات لازم برای پذیرش کشتی های مسافربری و قایق های تفریحی و ورزشی حامل جهانگردان و قایقرانان ،‌تعرفه های ترجیحی با تخفیف ویژه برای شناورهای مذکور فراهم کند.
    
    ماده 11 – مرکز آموزش خدمات ایرانگردی و جهانگردی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی موظف است برای تمام افراد شاغل در بخش جهانگردی و دفاتر خدمات مسافرتی و تأسیسات اقامتی و پذیرایی و ضوابط و مقررات فعالیت می کنند خدمات آموزشی کاربردی فراهم کنند. همچنین ، تمام مراکز جهانگردی موظند براساس بخشنامه های معاونت سیاحتی و زیارتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نسبت به آموزش کارکنان خود اقدام و گواهینامه لازم را دریافت کنند.
    
    ماده 12 – الف : تأسیسات ایرانگردی و جهانگردی و دفاتر خدمات مسافرتی و سایر تأسیسات مشابه از جمله مؤسسات داخل تأسیسات جهانگردی از نظر پرداخت عوارض صدور پروانه ساختمانی مشمول تعرفه بخش صنایع می باشند و شهرداری ها موظفند عوارض مقرر را فارغ از نوع پروانه و کاربری زمین براساس تعرفه بخش صنایع و با معافیت ازعوارض عرضه غیر از عوارض نوسازی ، فقط در مورد ساختمان محاسبه و دریافت کنند.
    
    تبصره : شهرداری ها موظفند برای افزایش زیربنای تأسیسات ایرانگردی و جهانگردی عوارض مقرر را براساس تعرفه بخش صنعت و یا حداکثر تخفیف محاسبه و دریافت کنند .
    
    ب : تأسیسات ایرانگردی و جهانگردی و دفاتر خدمات مسافرتی از نظر هزینه های سوخت ، آب ، برق و تلفن اعم از انشعاب و مصرف مشمول تعرفه های بخش صنایع است و دستگاه های ذیربط موظفند هزینه های مربوط را فارغ از نوع پروانه ساخت ، کاربری محل و میزان مصرف براساس تعرفه بخش صنعت محاسبه و دریافت کنند.
    
    مراتب مندرج در مواد 2 لغایت 8 مصوبه فوق الذکربه منظور اطلاع و اجرا در گمرک ابلاغ می گردد. ضمنأ چنانچه طبق مقررات صادرات و واردات برای کالاهای همراه مسافر درورود و خروج تسهیلات بیشتری پیش بینی شده باشد ؛ تسهیلات مذکور برای جهانگردان لازم الاجرا می باشد.  
 منبع: سایت کتاب اول

دفاتر خدمات مسافرتی و سیاحتی

  امروزه صنعت جهانگردی با رشد روزافزون خود به یکی از صنایع پردرآمد در بازار جهانی بدل گشته است.

  روزانه بیش از ۵ میلیون مسافر عادی در سراسر جهان به پرواز در می آیند که سهم عمده ای از ایشان جهانگردان هستند. در عین حال تهیه مقدمات یک سفر توریستی بسیار ساده شده است بطور مثال یک انگلیسی که میخواهد تعطیلات خود را در آفریقا بگذراند، می تواند از طریق اینترنت هتلی را در نیجریه رزرو نماید و یا با انتخاب یک تور مسافرتی ارزان قیمت، در سواحل کیپ تاون (  Cape Town) به آفتاب گرفتن مشغول شود.
  امروزه همه کشورها سعی دارند که سهم بیشتری از این بازار کسب کنند و در این گیر و دار سهم کشور ما- ایران- از این بازار با تمامی جاذبه های طبیعی و تاریخیش بسیار اندک است. به هرحال تعطیلات نوروزی در راه است و اکثر خانواده ها با توجه به تعطیلاتی به نسبت طولانی پیش رو، در حال برنامه ریزی برای سفرهای داخلی یا خارجی هستند و بسیاری از ایشان چه از نظر تهیه بلیط و چه از لحاظ استفاده از تورهای داخلی و خارجی، از شرکتهای خدمات مسافرتی سود میبرند. با توجه به این مساله در این مطلب به بررسی ساختار و خدمات قابل ارائه شرکتهای خدمات مسافرتی هوایی و جهانگردی می پردازیم.
  بطورکلی شرکتهای خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی در سه شاخه کلی فعالیت میکنند که مجوزهای صادره از ارگان مربوط نیز بر همین اساس صادر میگردد :
1- صدور بلیط مسافرت 2- گردشگری – سیاحتی 3- مسافرتهای زیارتی 

1 - صدور بلیط مسافرت: در این بخش، شرکتها با توجه به قرارداد های موجود با خطوط هوایی داخلی و خارجی، قادر به ارائه بلیط پروازهای داخلی و خارجی هستند. این امر با گسترش اینترنت در ایران تسهیل گشته و این شرکتها با استفاده از آن به راحتی قادر به رزرو بلیط برای تمامی خطوط هوایی و پروازهای الحاقی هستند.
2- گردشگری – سیاحتی: معمولا بیشترین فعالیت این شرکتها به ارائه خدمات گوناگون در زمینه گردشگری میباشد که برخی از آنها عبارتنداز: برگزاری تورهای داخلی و خارجی - رزرو هتل در ایران و سایر کشورها - خدمات اخذ ویزا - سرویسهای ویژه از قبیل کرایه اتومبیل با راننده یا بی راننده یا خدمات مترجم و راهنما. در این بخش، خدمات به دو بخش اصلی مسافران ورودی و خروجی تقسیم میگردد : ارائه خدمات به مسافران خروجی : این خدمات به مسافران ایرانی اختصاص دارد که که قصد خروج از کشور را دارند و حجم عمده فعالیت این شرکتها در این قسمت متمرکز گردیده است. در این بخش شرکتها با همکاری مراکز خدماتی کشور مقصد، قادر به ارائه خدمات مذکور هستند. در زمینه طراحی تورهای گردشگری خارجی، این خدمات شامل امور مربوط به تهیه بلیط هواپیما، اخذ ویزا، رزرو هتل،فراهم کردن امکان بازدید از نقاط دیدنی و یا مراکز خرید است.
یکی دیگر از خدمات این شرکتها، راه اندازی تورهای ویژه مانند بازدید از نمایشگاههای معتبر، فستیوالها و مواردی از این قبیل است که کلیه پیش بینیها و برنامه ریزی لازم از قبیل امور مربوط به مسافرت، اقامت و بازدید از نمایشگاههای فوق را پوشش میدهد. در حال حاضر این سرویس با اقبال عمومی روبرو گردیده و به نحو فزاینده ای رو به رشد میرود. در کنار این خدمات، این شرکتها اقدام به طراحی تورهای داخلی نیز مینمایند که شامل مسافرت، اقامت و بازدید از مناطق دیدنی ایران است.
  ارائه سرویس به مسافرین ورودی : این خدمات به خارجیان علاقمند به بازدید از ایران اختصاص دارد. برای فعالیت در این بخش، شرکتهای ایرانی یا با داشتن قرارداد با شرکتهای خارجی برگزار کننده این تورها، به سرویس دهی میپردازند و یا خود راساً تورهای ویژه بازدید از ایران را طراحی و برگزار مینمایند. اخذ روادید ورودی، رزرو هتل و پیش بینی امکانات بازدید از نقاط دیدنی از جمله این خدماتند. در عین حال، خارجیان مقیم ایران نیز جزو مسافرین ورودی محسوب شده و خدمات مسافرتی برای این عده، تمام موارد مذکور را شامل میشود. این بخش که متاسفانه از نظر حجم قابل مقایسه با بخش مسافرین خروجی نیست از نظر کمک به شناسایی و ارزآوری کمک بزرگی به کشور است.
3- مسافرتهای زیارتی: شرکتهای فعال در این زمینه به ارائه خدمات مسافرتهای زیارتی مخصوص زیارت عتبات عالیات میپردازند که عموما در کشورهای سوریه و عراق واقع هستند.سفر حج عمره و تمتع نیز از جمله سفرهای پر مسافر محسوب میشوند.البته با تغییر رژیم عراق و علاقه عمومی به زیارت اماکن مقدسه واقع در این کشور، حجم عمده این مسافرتها در طول سال به این کشور اختصاص یافته است. لازم به ذکر است که ویزای زیارتی قوانین صدور و استفاده خاص خود را دارا بوده و برای مثال با در دست داشتن ویزای زیارتی حج، مسافران قادر به سفر به شهرهای همسایه مانند ریاض، نخواهند بود.
  کشور ایران هم با توجه به تعدد اماکن مقدس و متبرک فراوان در فهرست سفرهای زیارتی کشورهای مسلمان قرار دارد و حجم به نسبت زیادی از مسافرین ورودی را زوار تشکیل میدهند.  

منبع: iran-tourism.ir

قوانین ورود به ایران با خودرو شخصی

   یک ماشین سفری داشته باشید و به همراه خانواده، وسایل اولیه مورد نیاز را بردارید و بزنید به سینه جاده. شهر به شهر و کشور به کشور بروید، بدون اینکه دغدغه جا ماندن از هواپیما و قطار و کشتی داشته باشید. آن وقت است که می‌توانید یکی از جذاب‌ترین انواع سفر را تجربه کنید.
کسی که می‌خواهد با خودرو شخصی‌اش به ایران بیاید و جاذبه‌های فرهنگی و طبیعی این سرزمین را ببیند، باید مطابق با قوانین گمرک جمهوری اسلامی برای اتومبیلش پروانه موقت بگیرد.
  صدور پروانه ورود موقت برای اتومبیل‌های مسافران ورودی به کشور تنها برای آن دسته از مسافران انجام می‌شود که مقیم خارج از کشور هستند و شرط شش ماه اقامت متوالی در کشور مربوطه را هم دارند.
  در سایت گمرک ایران آمده است: «مسافران خارجی و جهانگردان یا ایرانیان مقیم خارج از کشور که دارای این شرایط هستند و باخودرو شخصی خود وارد کشور می‌شوند، هروقت برای آن خودرو جواز عبور از کانون‌های جهانگردی کشورهای ملحق به (کارنه دو پاساژ) در دست داشته باشند و به گمرک ورودی ارائه دهند، می‌توانند متناسب با مهلت ویزا و حداکثر تا سه ماه با توجه به مدت اعتبار جواز عبور، بدون الزام به تسلیم اظهارنامه به گمرک از وسیله نقلیه خود در کشور استفاده کنند و در مدت مزبور چندین بار با وسیله خود از راه‌های مجاز وارد و خارج شوند.»
ورود موقت خودرو سواری شخصی به همراه مسافر به صورت‌های زیر امکان‌پذیر است:
خارجی‌ها و ایرانی‌های مقیم خارج از کشور می‌توانند با دریافت دفترچه تردد (کارنه دو پاساژ یا تریپ تیک) و تطبیق نام دارنده کارنه مندرج روی جلد دفترچه مبنی بر اعتبار آن برای ایران و همچنین عدم قید ایران در مهر بیضی شکل ضرب شده بر روی کارنه _ و تاریخ اعتبار آن منقضی نشده باشد (تاریخ انقضای روی جلد کارنه قید شده است)، نسبت به ورود موقت به کشور اقدام کنند. مدت مجاز اقامت خودروهایی که به صورت موقت به کشور وارد می‌شوند، سه ماه است و پس از مدت فوق باید از کشور خارج شوند.
تمدید مهلت‌های مذکور منوط به موافقت قبلی گمرک ایران است. خودروهای شخصی که به صورت موقت و برای تردد بیش از 10 روز وارد کشور می‌شوند، برای دریافت پلاک وقت شهربانی پس از گرفتن گواهی مربوط به گمرک مرز ورود باید نخستین واحد شماره‌گذاری راهنمایی و رانندگی که در گواهی صادره از گمرک مرز ورود مشخص شده، مراجعه کنند.
کسانی که به دلایلی موفق به گرفتن دفترچه کارنه دو پاساژ یا تریپ تیک نشده‌اند، می‌توانند در مرز ورودی با سپرده نقدی و یا ضمانت‌نامه بانکی یا تضمین بیمه‌نامه نسبت به گرفتن پروانه ورود موقت با رعایت شرایط مقرر (در صورت ایرانی بودن، اول اینکه مقیم خارج باشند و همچنین دست‌کم شش ماه اقامت متوالی در خارج از کشور را داشته باشند و در مورد خارجی‌ها داشتن ویزای معتبر توریستی) اقدام کنند.
  این روش به دلیل طولانی بودن مراحل اداری توصیه نمی‌شود. بر اساس آیین‌نامه اجرایی قانون توسعه صنعت ایرانگردی و جهانگردی مصوب 1370، علاوه بر کالاهای قابل ورود توسط مسافران و اعمال معافیت‌های گمرکی، هر جهانگرد می‌تواند کالاهای زیر که جنبه تجاری نداشته باشد را به کشور وارد به هنگام خروج از کشور خارج کند.
  فهرست مشخصات این وسایل که در برگه کالای همراه جهانگرد در گمرک ثبت می‌شود:
  الف ـ جواهرات شخصی، یک دستگاه دوربین عکاسی، یک دستگاه دوربین ویدئو یا فیلمبرداری غیرحرفه‌ای، یک دستگاه رادیو پخش و ضبط قابل حمل، یک دستگاه کامپیوتر شخصی قابل حمل، جعبه وسایل کمک‌های اولیه، یک چادر اردویی با وسایل آن، وسایل ورزشی از قبیل وسایل ماهیگیری، قایق تفریحی کوچک‌تر از 5،5 متر، وسایل اسکی معمولی و آبی، راکت تنیس و وسایل مشابه،
  ب ـ خروج اشیای عتیقه، مسکوکات قدیمی، آثار اصیل فرهنگی، کتب خطی، تابلوهای نقاشی عتیقه و مانند آنها مجاز نیست و ممنوع است.
  ج ـ خروج یک کیلو خاویار ممهور به مهر و پلمپ شرکت شیلات و قبض خرید فروشگاه شیلات فرودگاه بلامانع است.
  د ـ هر جهانگرد خارجی که از کشور خارج می‌شود، می‌تواند بر اساس تسهیلات مقرر مسافری، علاوه بر لوازم شخصی متعارف، صنایع دستی یا محصولات مجاز کشور و کتاب و مطبوعات را با حفظ جنبه تجاری آن از کشور خارج کند.  

منبع: iran-tourism.ir

جهانگردی و پیشینه راه ابریشم در ایران

  جاده ابریشم مانند زنجیری است که هر حلقه آن را یکی از کشورهایی تشکیل داده که این راه از آن عبور می‌کرده است. اگر چه این راه طولانی امروزه از رونق افتاده، اما نگرش دوباره به آن به واقع بازبینی و باززنده سازی فرهنگ و تمدن‌های پیشین است.

  واژگان «جاده ابریشم» ذهن انسان را به گذشته دور می‌برد و نیز این اندیشه که در این راه طولانی چه کالای ارزشمندی را حمل می‌کرده است، ابریشم و راز تولید آن در چین و دیگر کالاهایی که به همراه آن توسط کاروانیان از این راه حمل می شده است ، تنها بعد مادی این راه تاریخی است.

بانگاهی عمیق تر به این مسیر درمی‌یابیم که این جاده در اصل راه عبور فرهنگ‌ها،‌گویش‌ها و ملیت‌های متفاوت از یکدیگر بوده،‌فرهنگ‌هایی که پیشینه کهن خاور زمین هستند و بانگ کاروانیان در حال عبور از این راه به واقع بانگ بیداری و دیرسالی باشندگانی است که این راه از سرزمین آنها می‌گذشته است.

  منابع و اسناد فارسی و غیر فارسی تاریخی بازمانده از روزگاران کهن،‌گویای این نکته مهم است که نام «جاده ابریشم» ساخته و پرداخته ذهن غربیان است، زیرا که در هیچ یک از کتاب‌‌های مهم تاریخی و جغرافیایی مانند «حدود العالم من المغرب الی المشرق»،‌ «مطلع الشمس» و ... نامی از «جاده ابریشم»، «راه بزرگ ابریشم» و یا «طریق الحریر» نیامده،‌پس این یک بررسی نظری است که از کنکاش این کتاب‌های مهم حاصل آمده است. این راه‌های کاروان رو در روزگاران گذشته به نام «جاده شاهی» معروف بود،‌روزگاری دیگر جاده «شرق و غرب» نامیده می‌شد و امروز «جاده ابریشم».

  راه بزرگ ابریشم از دروازه یشم (jade) ،‌نفریت (nephrit) به چینی(ju)، شروع می‌شد و از طریق تورفان (راه شمالی) وختن(راه جنوبی) به کاشغر رسیده و از آنجا به سمرقند و از سمرقند به مرو و بلخ رفته و از راه شمال ایران و چین در می‌یابیم که اوج روابط دو کشور به زمان شهریاری دودمان ساسانیان باز می‌گردد. اگر چه در این دوره علاوه بر تولید چندین نوع کاغذ در داخل ایران،‌از کشور چین نیز واردات کاغذ و ابریشم داشته‌ایم، اما طبق اسناد تاریخی در دوره پیش از ساسانیان یعنی زمان فرمانروایی (پارت‌ها) یا (اشکانیان) در ایران،‌(نوغان داری) وجود داشته و پیشینه نوغان داری در شمال ایران و استان‌های گیلان و مازندران بسیار قدیمتر از پیشینه ارتباط ما با چین بوده است،‌به ویژه آن بخشی که گرگان را به شاهرود وصل می‌کرد و به نام «دروازه ابریشم» معروف است .

  به یقین در زمانی که ما رابطه گسترده‌ای با چین نداشته‌ایم یعنی دوره «پارت‌ها»،‌وارد کردن ابریشم از آن کشور امکان‌پذیر نبوده،‌در حالی که پرچم سپاهیان در دوره اشکانی از جنس ابریشم بوده و در نوشته‌های ابن فقیه همدانی و یعقوبی می‌خوانیم که ابریشم مرو، قابل مقایسه با تمام محصولات چین و حتی به مراتب بهتر از آن بوده است.

  جاده ابریشم در ایران بر اساس محور شرقی - غربی به خراسان امروز وارد شده و از مسیر شهرهای توس، نیشابور، سبزوار، شاهرود، دامغان، سمنان به ری باستان می‌رسیده است و از ری که شهری بزرگ بود به سوی قزوین و از آنجا به دو شاخه تقسیم می‌شده است.

از قزوین یک راه به سوی شمال غرب یعنی به سمت سراب ، تبریز، مرند و سپس خوی و از کشور خارج می‌شده است و راه دیگر به سمت غرب یعنی به سوی هگمتانه (همدان امروز) و بعد کرمانشاه و از کشور خارج می‌شده است .

  این اصلی‌ترین راهی است که براساس منابع مهم تاریخی و مراجع جهانی مانند یونسکو مورد تأیید قرار گرفته است. راههای فرعی دیگر که حتی ایران را از طریق خلیج فارس با سایر مناطق جهان پیوند می‌داده بسیار زیاد است که مهم‌ترین آنها راهی است که از طریق ری باستان به اصفهان، شیراز و بوشهر می‌رفته است و سپس از مسیر دریایی جاده ابریشم از ایران خارج می شده است چنانکه می بینیم ایران کشوری است که به طور کلی در مسیر راه ابریشم بوده است و مبادی ورودی و خروجی مهم مانند سرخس، خسروی، بازرگان، بندر بوشهر(لیان)، بندر عباس (گمبرون) و مرز کویته در سیستان و بلوچستان از گذشته‌های نسبتاً دور محورهای مهم بازرگانی و توریستی بوده‌اند. یکی از اصلی‌ترین این محورها،‌مسیر سرخس - بازرگان است که از دیدگاه اقتصادی و توریستی جایگاه ویژه‌ای دارد.

  امروزه احیا و باز زنده سازی جاده ابریشم «یادمان‌»های باستانی بازمانده در پیرامون این جاده می‌تواند برای جهانگردان بسیار جالب توجه باشد. نکته بسیار مهم دیگر اینکه بدانیم ایران، تنها کشوری است که راههای دریایی و زمینی ابریشم در آن با هم از طریق خلیج فارس برخورد پیدا می‌کرده‌اند.

  در یکی دو دهه گذشته با وجود آنکه یونسکو کوشیده است، همایش‌های بین‌المللی مهمی مانند «همایش ازبکستان» و «همایش تهران» درباره احیای جاده ابریشم داشته باشد، همچنین با ارائه مقالات علمی متعدد پژوهشگران سعی کرده‌ راهکارهای کیفی این مهم را دریابد و حتی در کشورهای طول این مسیر، سازمان‌هایی را مأمور بررسی و پژوهش در این مورد کرده،‌به نظر می‌رسد در عمل موفقیت چندان زیادی به دست نیاورده است.

آنچه تاکنون انجام شده در مجموع مطالعات نظری است. محورهای مطالعاتی از قبیل راه‌شناسی تاریخی جاده ابریشم و باستان‌شناسی،‌مطالعات اقتصادی و سیاسی،‌جامعه شناسی تاریخی و مطالعات ادواری با وجود آنکه بسیار با ارزش و مهم است، اما چنانکه گفتیم در بخش مطالعات نظری جای می‌گیرد.

  چنانکه می‌دانیم در ایران مسیر و شاهراه‌های اصلی از دوران‌های گذشته تاکنون تغییر چندانی پیدا نکرده و راه و راهداری از کهن‌ترین زمان‌ها وجود داشته است. سازه‌ها ، عوامل و عناصر وابسته به راه نیز همین گونه است.

بنابراین اگر بخواهیم به احیای هر یک از این عوامل و عناصر بپردازیم، کمک و همکاری چندین سازمان را می‌طلبد.

  ما در ایران چندین مسیر خطی اساسی جهانگردی داریم، خوشبختانه شاخه‌های اصلی (راه ابریشم) در ایران هم از مسیرهای اصلی این راه بوده‌اند و هم امروزه از مسیرهای اصلی جهانگردی مملکت هستند.

  ما در مجموع پنج مسیر اصلی جهانگردی داریم که به صورت استانی با آنها برخورد نکرده،‌بلکه مسیرها را خطی بررسی می‌کنیم. مثلاً می‌گوییم محور تهران - بم با شناخت دقیق محورها می‌توانیم در مسیرهای اصلی راه ابریشم قرار بگیریم، در این مسیرهای نسبتاً طولانی ما با عناصر و سازه‌های باستانی از قبیل: کاروانسراها،‌آب انبارها،‌یخچال‌ها،‌چای‌خانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها،‌زیارتگاه‌ها،‌آبریزگاه‌ها،‌قلعه‌ها،‌چشمه‌سارها،‌پناهگاه‌ها،‌چاپارخانه‌ها،‌گورستان‌ها،‌ گرمابه‌ها،‌بازارها، قنات‌ها و بقایایی از کف‌سازی راهها و پلها روبرو هستیم. دو مورد اصلی از این عوامل و عناصر عبارتند از: کاروانسراها و خانه‌های موجود دریافت قدیم شهرها که هر یک از آنها می‌توانند با تغییر کاربری،‌موجودیت بهتری نسبت به گذشته پیدا کنند.

  خانه‌های قدیمی در شهرهای تاریخی مهم از جمله در شهرهای نیشابور، سمنان،‌قزوین، همدان،‌کرمانشاه، اصفهان، کاشان، شیراز،‌اردستان،‌نایین، یزد،‌کرمان و بم باید تبدیل به موزه‌های جهانگردی شود که البته این کار نیز کمک شایان سازمان میراث فرهنگی را می‌طلبد.

  بطور کلی بخش جهانگردی در ایران بدون همکاری تنگاتنگ سازمان‌های میراث فرهنگی و محیط زیست، راهکارهای اصلی توسعه این صنعت را نخواهد یافت و به این ترتیب هم خانه‌ها رونق خواهد داشت و هم جهانگردان با پدیده‌های مسیر جاده ابریشم بیشتر آشنا خواهند شد.

  غیر از کاروانسراها و خانه‌های قدیمی ساخت، مهمانسراها و متل‌ها نیز در طول این مسیر باید براساس نیاز بررسی شود و سایر عناصر و سازه‌هایی که در پیش نام بردیم،‌براساس اولویت‌ها مورد بازبینی و باززنده‌سازی قرار گیرد.
منبع: خبرگزاری میراث آریا