پژوهشنامه اقتصادی، نسخه الکترونیک: پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی sid.ir
عوامل تاثیرگذار در توسعه گردشگری
سرزمین ایران با قدمت چند هزار ساله و دارا بودن آثار تاریخی بی شمار یکی از ۱۰ کشور نخست دنیا در زمینه وجود آثار تاریخی و باستانی است. ایران با داشتن تمدن چندهزار ساله و آب و هوا و مناظر طبیعی و باستانی و فرهنگ و رسوم غنی، ممتاز و بی نظیر است.
ایران سرزمینی است که در آن شرق و غرب همسایه شده اند و همین تنوع باعث می شود گردشگرانی که به ایران سفر می کنند بتوانند جذابیت هایی را که در کشور های مختلف می جویند در یک کشور ببینند و همزمان از این تنوع بهره ببرند. صنعت گردشگری امروزه در ردیف صنعت های پردرآمد و کم هزینه دنیا قرار دارد و طبق پیش بینی سازمان جهانی گردشگری تا سال ۲۰۱۰ میلا دی ۲۰۰ میلیارد دلار درآمد کشور های دنیا از این بخش تامین می شود و در همان سال از هر ۱۵ شاغل در دنیا یک نفر در این بخش فعال است. طی سال های اخیر گردشگری تبدیل به صنعتی رقابتی شده و کشور ها برای کسب درآمد تمایل به نوآوری در این صنعت دارند. کشورهایی که تا دهه های پیش جزو کشور های توسعه نیافته و درحال توسعه بودند (مانند جنوب شرق آسیا یا کشور های آمریکای لا تین) با استفاده از این صنعت جایگاه شان را ارتقا داده اند. در دنیا بودجه ای که به مسافرت و تفریح اختصاص دارد ۳ برابر بودجه ای است که به امور دفاعی اختصاص می یابد.
سهم ایران از درآمد گردشگری و توریست ۱۱درصد از درآمد اقتصادی جهان است و این رقم کمتر از ۵ درصد درآمد ارزی کشور را در برمی گیرد. اما در جایی مثل مصر مهم ترین منابع تامین ارزی کشور از صنعت گردشگری به دست می آید. طبق پیش بینی کارشناسان تا سال ۲۰۱۴ میلا دی ۱۶ میلیون گردشگر به مصر سفر می کنند.
ترکیه نیز با انجام تمهیداتی از جمله کاهش نرخ عوارض خارجی، همکاری و مشارکت فعالا نه با کشور های عضو اکو، رونق زیرساخت های گردشگری و سرمایه گذاری در ساخت هتل به درآمد ۱۳ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۰۶ دست یافت البته ترکیه در رده بندی سازمان جهانی گردشگری به لحاظ جاذبه های گردشگری از ایران ۱۷ پله ضعیف تر است اما با این وجود تعداد گردشگران این کشور به صورت میانگین سالیانه ۲۰ میلیون نفر و برای ایران ۲۰۰ هزار نفر محاسبه شده است. گستره مشارکت دولت ها در امور جهانگردی بر اساس شرایط خاص هر کشور (نظام اقتصادی، سیاسی و حقوقی) متفاوت است. امروزه توسعه جهانگردی در سطح منطقه ای (اگر نگوییم در سطح ملی) برای ایران باید در دستور کار قرار گیرد. بانک جهانی در گزارش اقتصادی ۲۰۰۷ ایران را جزو کشور های نفت خیز خاورمیانه می داند که افزایش قیمت نفت تنها عامل افزایش رشد اقتصادی آن است بنابراین با افزایش قیمت جهانی نفت و رشد درآمد های نفتی تمایل برای انجام اصلا حات در صنعت گردشگری به طور چشمگیری کاهش می یابد.
درآمد های نفتی ایران عامل عمده و مهم میزان تاثیرپذیری اقتصاد ایران از اقتصاد جهانی است. از طرف دیگر به علت دلاری بودن درآمد های نفتی ایران هرگونه کاهش ارزش دلا ر به معنای کاهش ارزش واقعی درآمدهای نفتی خواهد بود. ریمون مارتیتز فربل دبیرکل گردشگری اسپانیا در بازدیدی که از ایران داشت گردشگری را یک علم و دانش جهانی دانست و تولید محصولا ت گردشگری را یک راهکار برای جذب توریست قلمداد کرد و افزود کشور شما متاسفانه فاقد چنین محصولا تی است.
بدون شک مشکلاتی چون مشخص نشدن سهم بخش خصوصی، کمبود فضاهای اقامتی، ضعف سیستم حمل ونقل و ضعف گردشگری داخلی از کمبود های موجود برای جذب توریست است. اما عمده ترین مشکل، نگاه گردشگران جهانی به ایران است. آنها بر این باورند که در اینجا عدم ثبات سیاسی و امنیتی و احساس مخاطره برای گردشگران جهانی وجود دارد که البته رسانه های غربی در تعمیم چنین نگاه غیرواقعی نقش بسیار بسزایی دارند.
تبلیغات و اطلاع رسانی مناسب از یک طرف و بهبود وضع امکانات توریستی کشور به همراه بهبود عملکرد دفاتر خدمات مسافرتی از طرف دیگر می تواند زمینه مساعد برای جذب توریست کشور را فراهم کند.
آماری که از توریست ایران می دهند شامل توریست کار، توریست ایرانی مقیم خارج و توریست زیارتی است که نه تنها برای خرج کردن به ایران نیامده اند بلکه در ازای کاری که انجام می دهند پول بیشتری از مملکت خارج می کنند. در ایران نیاز به وجود سازمانی نظارت کننده حس می شود تا چنین مرکزی بتواند برای قیمت هتل ها، تورها و ترانسفر ها قیمت حداقل و حداکثری تعیین کند.
درواقع ما خود را از ثروت و سرمایه اقتصادی بسیار بزرگی به نام صنعت توریسم محروم کرده ایم چون <نفت داریم>، در حالی که امارات با وجود برخوردار بودن از منابع عظیم نفت به صنعت توریسم و گردشگری هم پرداخته و دبی ترافیک گردشگری دارد و میزان اشغال هتل ها و مهمان پذیر ها در دبی ۸۴ درصد است که هتل های نیویورک و سنگاپور در رده های بعدی قرار دارند. به تازگی مدیرکل دفتر آمار اطلاعات و برنامه ریزی سازمان میراث فرهنگی اعلا م کرد ۳ میلیون گردشگر ایرانی در سال به خارج سفر می کنند و ۷۰۰ هزار نفر گردشگر خارجی وارد کشور می شوند، به عبارتی سالیانه حدود ۵/۱ میلیارد دلا ر از کشور خارج و فقط ۳۵۰ میلیون دلار ارز از گردشگران دریافت می شود. این ارقام نشان می دهد که تراز اقتصادی گردشگری کشور منفی است. آمار گردشگری اتریش در سال ۲۰۰۴ تعداد ۲۸ میلیون گردشگر و آلمان ۱۱۶ میلیون گردشگر را نشان می دهد. در برنامه سوم توسعه قرار بود بیش از ۴ میلیون گردشگر وارد کشور شود که البته چنین نشد. گردشگران داخلی ۶۰۰ درصد از بودجه گردشگری جنوب غربی انگلستان را تامین می کنند و امارات قطب ۴ گردشگری دنیا می شود ولی چرا ایران نمی تواند یا نمی خواهد حق خود را از ۷۰۰ میلیارد دلار سرگردان در سبد جهانی توریسم بگیرد؟ چرا سهم ایران با توجه به رتبه ممتاز در جاذبه ها و داشتن رتبه بهتر از آلمان، انگلیس و ترکیه به یک درصد هم نمی رسد؟
امروز حتی عربستان نفت خیز با هدف رونق صنعت گردشگری و جذب توریست بیشتر از ۳ طرح در سواحل دریای سرخ اجرا می کند.
این پروژه ها با هزینه ۴۰ میلیون دلار به تصویب رسیده زیرا بازگشت دو برابر این سرمایه در کمتر از زمان استخراج یک بشکه نفت بدیهی است.
شاید برای ایران، توریسم صنعتی پرجاذبه و پشتیبان خوبی برای اقتصاد کشور باشد و ما اگر به جای آنکه درآمد نفت و صنعت گردشگری را رودرروی هم قرار دهیم، آنها را در هم ادغام کنیم بهتر و سازنده تر باشد زیرا پیشینه صنعت نفت در ایران فرصتی برای سرمایه گذاری در عرصه صنعت نفت توریسم می شود. زیرا دنیا ایران را با منابع نفت و گاز می شناسد. ابزار و ادوات صنعتی تا دانشگاه ها و قدیمی ترین تاسیسات نفتی در این حوزه است که متاسفانه چاه شماره یک نفت خاورمیانه که در مرکز شهرستان مسجدسلیمان قرار دارد امروز دیوار به دیوار منازل مسکونی منطقه است!
حرکت از اقتصاد نفت به اقتصاد گردشگری رابطه مستقیمی با توسعه بخش خصوصی دارد. خصوصی سازی دفاتر و شرکت های جهانگردی به معنای آن است که صنعت جهانگردی برای انجام عملیات پیشبرد در داخل کشور به جای اتکا به کمک های نفتی دولت به توان مالی خود اعتماد و اتکا کند. اگر ما نیز به اندازه ترکیه می توانستیم میزبان خوبی برای تمدن و فرهنگ مان باشیم (با وجود تمدن هایی که به دلا یل سیاسی از دست داده ایم) و مدیرانی از جنس مسوولیت پذیر و آینده نگر برای سیاست گذاری هایمان داشتیم امروز نفت درصد ناچیزی از درآمد سالیانه کشور را تشکیل می داد و بهتر آن است که خود را از حضور در سبد جهانی توریسم رها سازیم، تنها به گردشگری در سطح خاورمیانه روی آوریم و به صنعت گردشگری در این حد اکتفا کنیم.
منبع: خبرگزاری آفتاب
بررسی تاثیرات گردشگری در برنامه ریزی نواحی روستایی
مجله پژوهشهای جغرافیایانسانی، انتشار نسخه الکترونیک: sid.ir
چرا کشاورزان آسیایی به گردشگری روستایی روی می آورند؟
یکی از مشکلات مهم در منطقه ی آسیا - پاسیفیک اختلاف زیاد سطح دکلات مهم در منطقه ی آسیا - پاسیفیک اختلاف زیاد سطح درآمد میان کشاورزان روستایی و کارگران شهری است. وضعیت کسب درآمد ناچیزکشاورزان در چند سال آینده به شدت بدترخواهد شد و این در حالیست که واردات محصولات کشاورزی ارزان قیمت از اروگوئه، بازارهای آسیایی را به سمت خرید این محصولات از خارج سوق می دهد.
حال دیگر، کشاورزان برای اداره ی زندگی روزمره ی خود ، بایستی به راههای دیگری درجهت کسب درآمد از طریق زمینهای زراعیشان بیاندیشند.
گردشگری روستایی می تواند منشا کسب درآمد مهمی در نواحی مساعد باشد.
از زمانی که جمع اندکی ازکشاورزان در صدد کسب اولین درآمد خود به واسطه ی صنعت گردشگری برآمدند، برخی حمایتهای خارج از روستا در زمره ی احتیاجات متداولشان بوده است.حمایتهایی نظیر تخصیص اعتبارات لازم جهت آموزشهایی که مهارتهای آنان را در پذیرایی از بازدید کنندگان ارتقا بخشد.این کمکها می توانند به بهبود مستمر تواناییها و امکانات ایشان در راستای ارائه ی خدمات درخور به بازدید کنندگان شهری وانتقال دانش تخصصی مهارتهای مهمان نوازی منتج شوند.شاید آنها نیاز به فراگیری مهارتهای نوین درمدیریت و ارائه ی خدمات باشند که این خود باعث جذب گردشگران ، اقامت آنها در محیطهای روستایی و همچنین ایجاد انگیزه برای بازدید مجددشان از این مناطق گردد.تبلیغات و بازاریابی برای جذب گردشگران از شهرهای دور نیز از دیگر نیازهای اساسی آنهاست که به وسیله ی کمکهای خارج از روستا بایستی برایشان ترتیب داده شود.
گردشگری روستایی چیست؟
گردشگری روستایی ، گردشگری کشاورزی ، طبیعت گردی و گردشگری سبز از جمله تعابیر متعددی هستند که به فعالیتهای گردشگری واقع در خارج از شهرها اطلاق می گردد.
در توجیه شایستگی توجه عادلانه ی دولتها به هر دو رویکرد گردشگری نظرات متنوعی ابراز شده است.برخی متصورند که اعمال هرگونه گردشگری در نواحی روستایی به صرفه است وجوامع روستایی را احیا می کند ولی از دیگر سو برخی معتقدند تنها روستاییان مستحق دریافت مزایایی هستند که از گردشگری روستایی نشات می گیرد. این اظهارنظرها در حالی صورت می گیرد که گردشگری عاملی مهم در سوق دهی سرمایه های شهری و توجه بنگاههای اقتصادی به محیط های روستایی است، لیکن تاثیر بسیار اندکی در افزایش درآمد روستاییان و کشاورزان دارد.
مطمئنا گردشگری با توجه به رویکرد ساکنین مقاصد گردشگری روستایی نسبت به اقتصاد محلی و چگونگی استفاده از محصولات محلی و سرمایه ی بومی شان جلوه های متفاوتی را به خود خواهد دید.
ویژگیهای گردشگری روستایی
شیوه های سازماندهی و شکل گیری گردشگری روستایی در کشورهای مختلف متفاوتند. در برخی کشورها منشا اصلی سرمایه گذاری در این بخش ، دولتها یا نهادهای تعاونی هستند و در سایر کشورها بنگاههای اقتصادی خصوصی مبادرت به سرمایه گذاری در این بخش می نمایند.
در اندونزی ، گردشگری روستایی در کشتزارهای جاوه و سوماترا توسعه داده شده است. هرچند اقامت گردشگران در هتلها صورت می گیرد اما فعالیتهایی چون کشت برنج یا به عمل آوردن کائوچو در مزارع مورد بازدید قرار می گیرد.
در ژاپن ، رایجترین گونه ی گردشگری روستایی که شامل اقامت در مزرعه و استفاده از غذاهای همیشگی کشاورزان است برای درک واقعی زندگی متداول کشاورزان صورت می گیرد. در کره ، زندگی گروهی با ساکنین روستاها ترتیب داده می شود و در مالزی، دولت اقدام به حمایت مالی و سرمایه گذاری در بیش از 30 نقطه ی گردشگری روستایی جهت آموزش و ایجاد سرگرمی و امکانات تفریحی نموده است.
در این نوع گردشگری، گاهی اوقات گیاهان یا گونه های جانوری نادر جاذبه ی اصلی اند و گاهی غذاهای سنتی، صنایع دستی یا آثار باستانی به عنوان هدف اصلی گردشگران شناخته می شوند.
یکی از شایسته ترین نمونه های گردشگری روستایی در اروپا ، کشور فرانسه است.camping یا برپایی چادر برای اقامت موقت در مزارع و سفربا ماشینهایی ملقب به کاراوان هواداران بی شماری برای گذران اوقات در مناطق روستایی و اقامت در آین مکانها دارند.حتی بسیاری از کشاورزان فرانسوی دست به ایجاد فضاهای مخصوص برپایی چادر برای اقامت گردشگران زذه اند و دیگر روستاییان نیز اقدام به سرمایه گذاری در ساخت انواع اقامتگاه های موقت جهت اجاره به گردشگران نموده اند.
چرا گردشگران در گردشگری روستایی مشارکت می ورزند؟
معمولا برنامه ریزان و سیاست گذاران ، گردشگری را به عنوان ارزش افزوده ی مزارع از منظر درآمدزایی مورد بررسی قرار می دهند. اما کشاورزان مبادرت به امر کشاورزی را فعالیت اصلی اقتصادی خود می دانند و گردشگری را در اولویت بعدی قرار می دهند. شاید کشاورزان به دلیل همیشگی نبودن درآمدزایی گردشگری روستایی ، انگیزه ی لازم برای سرمایه گذاری در این بخش را ندارند.
دو مطالعه ی تحقیقاتی در زمینه ی فراهم سازی تسهیلات برای گردشگران توسط کشاورزان ، یکی در ژاپن و دیگری در فرانسه نشان می دهد که اقدام کشاورزان به فعالیتهای گردشگری در جهت آشنا شدن و برقراری ارتباط بیشتر با بازدید کنندگان و یافتن دوستان جدید صورت می گیرد.
نتایج هر دو مطالعه گویای این مطلب است که عمدتا بانوان این جوامع به جای مردان خواستار پا گرفتن گردشگری روستایی درمناطق روستایی هستند. بانوانی که بیشتر در اندیشه ی یافتن راهی برای استقلال اقتصادی خویش هستند تا کسب درآمد صرف.
توجه به انواع آلودگی ها به ویژه آلودگی صوتی در برنامه ریزی توسعه ی گردشگری
اگر گردشگری را عاملی مفید و سود بخش برای جوامع روستایی بدانیم، برنامه ریزی مدبرانه در این بخش حیاتی به نظر می رسد.
محیطهای روستایی مامنی آرامش بخش برای شهرنشینان به شمار می آیند اما برای اهالی روستا ازدحام گردشگران در محل زندگیشان که ترافیک و ایجاد قیل و قالهای آزاردهنده را در پی دارد، گردشگری عامل بر هم زدن آرامش روستا و ناسازگار با آن محیط شناخته می شود. امکانات خدماتی محلی از عهده ی جمع آوری فاضلاب و انواع مختلف زباله که یادگار گردشگران شهری است، برنمی آیند.
برنامه ریزی مدبرانه، علاوه بر کاهش اثرات مخرب گردشگری ، می تواند به کشاورزان در شناسایی قابلیت های گردشگری در مزارع و سرزمینهای بومی شان و رشد و توسعه ی استعدادهای بالقوه این مناطق در مسیری هماهنگ وهمسو یاری رساند.
مشکلات گردشگری روستایی
فقدان مهارتهای مدیریتی
یکی از مشکلات شایع در کشورهای آسیایی ضعف مهارتهای مدیریتی در طرحهای اجرا شده توسط کشاورزان است.همچنین این ضعف گریبان گیر دولتهای محلی ، مقامات مسئول و کارکنان این نهادها در طرح ریزی دستورالعمل های قانونی گردشگری نیز می باشد. بیشتر افراد در این کشورها آشنایی محدود و تجربه ی بسیار اندکی در توسعه ی گردشگری دارند.این مساله مشکلات متعددی را در شناسایی و انتخاب طرحهای مناسب گردشگری جهت صدور مجوز اجرا و همچنین تخمین اثرات این طرحها بر مناطق روستایی به وجود می آورد.
بازاریابی
اغلب تسهیلات و امکانات گردشگری روستایی بسیار محدودند و در گستره ی سرزمینهای وسیع دچار پراکندگی اند که این مانعی است بر سر راه جذب گردشگران بالقوه از طریق بازاریابی و تبلیغات. بنابراین دو عامل مذکور ، ارائه ی خدمات مناسب به گردشگران انبوه را عملا غیر ممکن می سازند.
زیر ساختها
بسیاری از مناطق روستایی که دارای ویژگیهای طبیعی زیبا و منحصر به فرد هستند ، از زیر ساختهای مناسب حمل و نقل مانند جاده و شبکه ریلی راه آهن بی نصیبند و دسترسی به آنها بسیار مشکل است.
در برخی ازکشورهای پر جمعیت، دسترسی به جاده ها به دلیل ازحام بیش از حد مردم غیر ممکن است و در برخی دیگر جاده ها آنقدر نامناسبند که زمان طی مسیر را بسیار طولانی و پر زحمت می کنند. به طور حتم شهر نشینان نمی خواهند اوقات فراغت گرانبهای خود را به جای سیاحت محیط های بکر روستایی درمسیرهای ناهموار برای دسترسی به این مناطق تلف کنند.
فصول محدود گردشگری روستایی
روستاها نیز مانند شهرها در اوقات خاصی از فصول سال بسیار پر ازدحام و شلوغ هستند. در این ایام محدود به دلیل مراجعه ی بیش از ظرفیت گردشگران به این نواحی تسهیلات رفاهی و دیگر امکانات محدود خدماتی روستاها دچاراستهلاک شدیدی می شوند که این خود عامل کاهش و تنزل برگشت سرمایه به این مناطق است. بازگشت سرمایه ی حاصل از گردشگری روستایی با نگاهی منصفانه رو به کاهش است ، به طوریکه می توان گفت بازگشت سرمایه در این بخش اغلب بسیار کمتر از سرمایه گذاری در دیگر بخشهای اقتصادی است.
بر اساس مطالعاتی که بر عملکرد برخی از کشاورزان صورت گرفته، آنها سرمایه گذاری مناسبی جهت ساخت اقامتگاه های جدید و یا فراهم آوردن امکانات گرانقیمت و لوکس نمی کنند. این طرز عملکرد کشاورزان به دلیل عدم تناسب درآمدشان با قسطهای سنگینی است که از قبل سرمایه گذاری در ایجاد زیرساختهای مورد نیاز گردشگران بر آنها تحمیل می شود.
وامهایی با نرخ سود کم و همچنین کمکهای مالی دولتها می تواند تغییراتی بسیار وسیع در سودبخشی سرمایه گذاری کشاورزان در گردشگری روستایی ایجاد کند.
آب و هوای مناطق، نقش مهمی در سرمایه گذاری ایفا می کنند. کشورهایی که در مناطق معتدل آب و هوایی قرار دارند و دارای فصول متنوع هستند به سرمایه گذاری وسیعتری در ایجاد تسهیلات رفاهی برای گردشگران محتاجند تا کشورهایی مثل تایلند که در حوزه ی آب و هوای گرمسیری قرار دارند و تقریبا دارای فصول همسان در طی سال می باشند. کشورهای چهار فصل به دلیل تغییرات آب و هوایی که در آنها رخ می دهد، شمار کمتری از گردشگران را پذیرا هستند و نرخ سالیانه ی مراجعه به این مناطق که تنها در روزهای محدودی از سال صورت می گیرد بسیار پایین است.
اطلاعات محدود کشاورزان از خواسته های گردشگران
روستاییانی که تسهیلات رفاهی را برای گردشگران و مخصوصا گردشگران خارجی مهیا می کنند با مراجعینی روبرو هستند که از لحاظ سلائق و ارزشها سبک زندگی متفاوتی در مقایسه با معیارهای زیستی ساکنین روستا دارند.
موفقیت در گردشگری روستایی بر مبنای بازدید مکرر گردشگران از نواحی روستاییست که این خود با انتقال تجربیات بازدید کنندگان به صورت توصیف آنچه که به مزاقشان خوش آمده است برای دیگر گردشگرانی که آن محیط را تجربه نکرده اند صورت می گیرد.
کشاورزان احتیاج وافری به کسب اطلاعاتی نظیر، بازخورد گردشگران از زندگی در روستا ، برای وفق دادن خود با خواسته ها و آمال آنان دارند.
پرسشنامه های جامع یا هر راهکار دیگری که عوامل موثر در رضایتمندی یا آزرده خاطری گردشگران را برای روستانشینان روشن کند ، می تواند کمک شایانی جهت بسط سرمایه گذاری ثمربخش در زمینه ی گردشگری روستایی باشد.
نتیجه گیری
تدارک محیطی مناسب و طرح ریزی برنامه ای جامع ، بیشترین کامیابی را برای گردشگران روستایی به ارمغان خواهد آورد.
نواحی گردشگری روستایی که نزدیک به جاذبه های پر مخاطبی چون پارکهای ملی و سواحل ویژه ی شنا هستند از اقبال بیشتری جهت بازدید گردشگران برخوردارند.
جاده های هموار نیز عاملی تعیین کننده است زیرا گردشگران به هیچ وجه مایل به رانندگی در جاده های ناهموار برای مدت زمانی طولانی نیستند، هرچند که چشم اندازی زیبا در انتظار آنها باشد.
شاید برخی مناطق از توسعه ی وسیع گردشگری توسط دولت محلی یا سازمانهای ملی سود ببرند اما توسعه ی گردشگری در مقیاسی وسیع ، زمانی توجیه پذیر خواهد بود که بر اساس یک برنامه ریزی مناسب این مناطق قادر به جذب گردشگران انبوه و کسب درآمد ی قابل توجه برای کشاورزان باشند.
مبادرت کشاورزان به ایجاد امکانات گردشگری در روستاها می تواند با اعتبارات مالی خارج از روستا حمایت شود. از جمله ی این حمایتها می توان به ارائه ی اطلاعات و راهکارها به کشاورزان جهت چگونگی آماده سازی تسهیلات و امکانات برای گردشگران و آنچه در قبال سازماندهی این ترتیبات می توانند انتظار داشته باشند اشاره کرد.
از اولویتهای تصمیم گیری در این زمینه ، آموزش مدیریت منابع و شیوه های استاندارد مهمانداری به روستاییان است که برای نیل به این هدف اختصاص اعتبارات مالی ویژه از گزینه های تعیین کننده است.
مشارکت کشاورزان به عنوان بخشی از پروسه ی بازاریابی و تبلیغات و همچنین همیاری آنان در کشف بازخوردهای مشتریانشان می تواند بسیار سودمند و راهگشا باشد و البته که فعالیت یک سامانه ی ملی مسئول در امر تخصیص اعتبار و ناظر بر صدور مجوزهای اجرایی می تواند منفعت های بسیاری را در پی داشته باشد.
سرمایه گذاری در بخش گردشگری روستایی عمدتا توسط دولت ها یا بنگاه های اقتصادی صورت می گیرد.و این در حالیست که معمولا نرخ بازدهی سرمایه گذاری در این بخش نسبت به بازدهی در دیگر بخشهای اقتصادی پایینتر است.
بنابراین تا زمانی که کشاورزان موفق به بازگشت سرمایه ی مورد انتظار خود در ازای فعالیت در زمینه ی گردشگری روستایی نگردند، ادامه ی حمایتهای مالی نهادهای ملی ضروری است.
ایجاد ارتباطات اجتماعی وسیعتر ، یافتن دوستان جدید و کشف راهکارهای اقتصادی نوین جهت نیل به استقلال اقتصادی در نزد بانوان روستایی از جمله انگیزه های اصلی برای فعالیت اقتصادی و سرمایه گذاری روستاییان در گردشگری روستایی می باشد.
کشاورزان بیشتر راغب به کسب مزایای گردشگری از طریق دخالت مستقیم خود در فراهم کردن محصولات و خدماتی نظیر، تسهیلات رفاهی ،غذاهای محلی ، و دیگر ویژگیهای منحصر به فرد خود یا ترکیبی از این سه گزینه برای گردشگران هستند.
اگر گردشگران در اقامتگاه هایی سکنی گزینند که توسط سرمایه ی خارجی بنا نهاده شده و به این دلیل گردشگران هیچ گونه تعاملی با جامعه ی میزبان نداشته باشند و حتی غذای روزانه ی گردشگران نیز از خارج تدارک دیده شده باشد،مسلما برای اقتصاد محلی سود دهی بسیار اندکی را در پی خواهد داشت.
مادامی که اثرات اقتصادی گردشگری روستایی بسادگی قابل سنجش نباشد، اقدام به فعالیت دراین نوع گردشگری توسط کشاورزان بایستی در مقیاسهای کوچک و پراکنده و ترجیحا در جهت تامین منافع تولیدکننده به جای منافع مصرف کننده باشد.
منبع: iran-tourism.ir
صنعت گردشگری در ایران بر مبنای سند چشم انداز ۲۰ساله در بخش توریسم و در افق ۱۴۰۴ می بایست با رشد ۱.۵ درصدی در تعداد گردشگران ورودی، حداقل ۲۰میلیون گردشگر از بازار جهانی را سالیانه به خود جذب نماید که این امر مستلزم سرمایه گذاری بالغ بر ۳۰میلیارد تومان در این صنعت با سهم حدوداً ۱۶درصدی بخش دولتی و مابقی از بخش خصوصی می باشد.
اما روند کنونی به هیچ عنوان رضایت بخش نیست و راه دشوار ایران برای دستیابی به ۲درصد از درآمد جهانی توریسم را نمایان می سازد.
هرچند بسیاری از کارشناسان این صنعت، چشم انداز ۲۰ساله صنعت گردشگری را از آنجائیکه فارغ از پرداختن به جزئیات تنها به اصول کلی پرداخته، ضعیف ارزیابی می کنند و رقم پیش بینی شده در آن، یعنی جذب حدود ۱.۵ درصد از سهم بازار جهانی توریسم را قابل تردید و نیازمند تجدیدنظر می دانند، اما با نگاهی به توانمندیهای بالقوه کشورمان درمی یابیم که سهم ایران می تواند بیشتر از این پیش بینی نیز باشد.
جمهوری اسلامی ایران به تصدیق سازمان یونسکو، از نظر وجود آثار تاریخی و فرهنگی در میان هشت کشور نخست جهان جای دارد و از منظر جاذبه های اکوتوریسمی و تنوع اقلیمی جزو پنج کشور برتر دنیاست. طبیعت چهار فصل ایران، وجود دریا، کویر، چشمه های آب گرم، حیات وحش متنوع و انحصاری، جاذبه های گردشگری مذهبی و تمدن هفت هزار ساله این قابلیت را به ایران بخشیده است که در ردیف های نخست گردشگری جهان حرف نخست را بزند.
گردشگری از جمله صنایعی به حساب می آید که فقر یا غنای کشور در رشد آن تأثیر ملموس و تعیین کننده ندارد و به همین دلیل است که گاه کشوری فقیر در قلب قاره آفریقا، تنها به دلیل داشتن حیات وحش متنوع و منحصر به فرد سالانه میزبان موج بزرگی از گردشگران سراسر دنیا قرار می گیرد.
صنعت گردشگری سومین پدیده اقتصادی پویا و در حال توسعه پس از صنایع نفت و خودرو به شمار می رود. سازمان توسعه و همکاری جهانی، این صنعت را پس از بانکداری، دومین بخش خدمات در تجارت بین المللی معرفی کرده و براساس آمار و ارقام انتشار یافته از سوی سازمان جهانی تجارت، میزان سرمایه گذاری در بخش گردشگری در سال ۲۰۱۰ به بیش از ۱۴۰۰ میلیارد دلار یعنی رقمی معادل ۱۰.۶ درصد کل سرمایه گذاری بین المللی خواهد رسید.
هم چنین پیش بینی می شود تعداد گردشگران جهان تا سال ۲۰۱۰ به بیش از یک میلیارد نفر برسد که درآمدی بالغ بر ۱۵۵۰ میلیارد دلار را عاید کشورهای جهان خواهد نمود. توزیع جغرافیایی درآمد حاصل از گردشگری در جهان یکسان نیست به طوری که ۸۰درصد درآمد و اشتغال ناشی از این صنعت به آمریکا و اروپا اختصاص داشته و از ۲۰درصد باقی مانده تنها ۲.۵ درصد به خاورمیانه اختصاص دارد که سهم کشورمان از این میزان کمتر از یک درصد می باشد.
واقعیت آن است که با نگاه سطحی و ظاهری به صنعت گردشگری در ایران که برخلاف بسیاری از کشورها هنوز وزارتخانه ای را نیز ندارد، هیچ تحولی در این حوزه و اقتصاد گردشگری رخ نخواهد داد.
سازمان میراث فرهنگی وگردشگری، تعداد گردشگران خارجی در ایران را درسال گذشته حدود ۲ میلیون نفر اعلام کرده که به نظر بسیاری از صاحبنظران این حوزه، آمار منتشره توسط این سازمان اغراق آمیز است و رقم واقعی بسیار پایین تر می باشد. دولت باید در راستای سند چشم انداز، با ایجاد وزارتخانه ای جدید با مدیریتی توانمند و دلسوز، سرعت بیشتری به توسعه این بخش دهد و با اتخاذ و اجرایی نمودن راهکارهای مناسب قریب ۵.۱ میلیون نفر را در بازارکار مرتبط با این صنعت پرسود وارد نماید.
گردشگری تقریبا دو برابر نفت سود ماندگار دارد و استفاده صحیح از پتانسیل ها و ظرفیت های گردشگری درایران می تواند سودی معادل دو برابر ذخایر نفتی را به کشور سرازیر کند.
آمارها نشان می دهد که بین ۴۰۰ تا ۷۰۰ میلیارد دلار از درآمد کشورها از صنعت گردشگری تامین می شود که متاسفانه علیرغم غنای فرهنگی و جایگاه ممتاز تاریخی و طبیعی، دراین کسب درآمد جایگاهی ندارد.
درحالیکه بسیاری از برنامه های اقتصادی کلان کشورهایی چون امارات متحده عربی، ترکیه و عربستان سعودی درحوزه گردشگری بدون سرمایه گذاری ایرانیان با شکست روبه رو می شود و می توان زمینه بهره گیری از توان سرمایه گذاری و حتی خدماتی این افراد را در کشورمان فراهم نموده اما تاکنون دراین خصوص هیچ اقدام مثبتی صورت نپذیرفته است. برای رسیدن به اهداف سند چشم انداز در بخش گردشگری و قرارگرفتن ایران در ردیف یکی از قطبهای گردشگری منطقه و جهان باید نگاه دولت و مردم نسبت به این صنعت تغییر یابد و در ضمن برای تامین امکانات و زیرساخت ها و پیاده سازی یک الگوی موفق گردشگری تلاش زیادی صورت گیرد. دراین میان قرارگرفتن گردشگری در ردیف کالاهای صادراتی غیرنفتی و توجه به این صنعت در برنامه ریزی و سیاستگذاری های کلان می تواند ما را به آینده این صنعت امیدوار سازد.
سرمایه گذاری ۲۵ هزار میلیاردتومانی بخش خصوصی و ۵ هزار میلیارد تومانی دولت براساس افق چشم انداز ۲۰ ساله و تخصیص ۵ درصد از اعتبار استانی به منظور توسعه زیرساخت های گردشگری هر استان نشانگر عزم جدی دولت برای توسعه و رونق این بخش است. کوتاه سخن اینکه گردشگری درایران صنعتی است که برای رشد و توسعه آن عزم عمومی نیاز است و برای رسیدن به این مقصود اجرایی نمودن بند «ح» ماده ۱۱۴ قانون برنامه چهارم مبنی بر ارتقای جایگاه بخش خصوصی و افزایش رقابت پذیری در صنعت گردشگری ازطریق اصلاح قوانین و مقررات و ارائه تسهیلات لازم، تهیه ضوابط حمایتی، اداری و بانکی برای موسسات غیردولتی و جذب سرمایه گذاران و مشارکت موسسه های تخصصی دراین حوزه به تنهایی می تواند گره های کور توسعه این صنعت را باز نماید.
منبع: روزنامه کیهان، به نقل از خبرگزاری آفتاب
جهانگردی در جمهوری اسلامی ایران، مسائل و نارساییها
گردشگری، فراگیرترین صنعت در جهان