خبرگزاری میراث فرهنگی - رئیس انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا خوزستان ـ بندر خرمشهر در جنوب غربی استان خوزستان، شمال جزیره آبادان و در محل تلاقی دو رودخانه کارون و اروند، در میان مدار '1/48-'24/48 طول شرقی و '19/30-'59/30 عرض شمالی یکی از مهمترین جاذبههای گردشگری کشور است.
به لحاظ تقسیمات کشوری خرمشهر دارای دو بخش مرکزی شامل شهر خرمشهر و سه دهستان حومه شرقی، حومه غربی و غرب کارون و بخش مینوشهر شامل شهر مینو و دهستان جزیره مینو است.
در مورد تاریخ خرمشهر نظرات مختلفی وجود دارد که با تجمیع این نظرات میتوان آغاز تاریخ خرمشهر را از پادشاهی هخامنشی نسبت داد. در زمان هخامنشیان در 18 کیلومتری شمال غرب خرمشهر و در محل فعلی قریه تمار شهری به نام بارما ساخته شد که ظاهراً در زمان داریوش بسیار آباد بوده است. این شهر در زمان حمله اسکندر تخریب میشود و پس از آبادی مجدد با نام «بیان» به حیات خود ادامه میدهد.
در زمان ورود اسلام شهر بیان شهری آباد بود و تا نیمه قرن سوم هجری به حیات خود ادامه داد لکن بدلیل جنگهایی که در آن زمان رخ داده، ویران میگردد و از آن پس تا قرن هفتم هجری در کتب تاریخی نامی از آن برده نشده است.
در قرن هفتم هجری، در قسمت جنوبی خرمشهر کنونی بندر کوچکی به نام محرزی ساخته میشود که تا قرن سیزدهم هجری و آغاز حیات جدید خرمشهر وجود داشته است.
حیات نوین شهر خرمشهر از قرن سیزدهم هجری قمری (قرن 19 میلادی) و به نام محمره آغاز میگردد. در زمان محمدشاه قاجار شهر محمره جهت ساخت بندر انتخاب میشود و رونقی تازه مییابد. در زمان ناصرالدین شاه و طی پیمان ارزمه الروم دوم حاکمیت دولت ایران به این شهر تثبیت میگردد و در سال 1314 خورشیدی با تصویب هیات وزیران به خرمشهر تغییر نام مییابد.
خرمشهر در طول حیات تاریخی خود شش مرتبه اشغال شده است، بار اوّل توسط اسکندر مقدونی و در زمان حمله به ایران، بار دوم توسط مسلمانان در زمان حمله به ایران، بار سوم در سال 1254 هجری قمری (1833 میلادی) توسط انگلستان به تلافی محاصره هخرات بوسیله محمدشاه قاجار، بار چهارم در سال 1273 هجری قمری (1856 میلادی) توسط انگلستان و به تلافی محاصره مجدد هرات به وسیله ناصرالدین شاه، بار پنجم در سال 1320 خورشیدی (1941 میلادی) و در جریان جنگ جهانی دوم توسط قوای انگلیس، بار ششم در سال 1359 خورشیدی توسط ارتش متجاوز عراق.
جاذبههای تاریخی ـ فرهنگی
ساختمان هلال احمر:
این ساختمان با معماری دوره قاجار متعلق به یکی از حاکمان محلی بوده که پس از مرگ وی جهت استفاده سازمان شیر و خورشید وقت (هلال احمر، کنونی) در اختیار این سازمان بوده است.
موزه جنگ:
موزه جنگ که در ساختمان سابق شرکت نفت احداث شده شامل آثار به جای مانده از دوران دفاع مقدس و شهر خرمشهر میباشد.
مسجد جامع: این مسجد در اواخر قاجار ساخته شده در زمان پهلوی اوّل تجدید بنا شده است. شهرت مسجد جامع خرمشهر بدلیل نقش مرکزیت فرماندهی و پشتیبانی آن در زمان مقاومت 44 روزه خرمشهر در سال 1359 در مقابل ارتش عراق میباشد.
مسجد امام حسن (ع): این مسجد یا سبک معماری دوره پهلوی در منطقه شلمچه واقع گردیده است.
پل قدیم:
ساخت این پل بر روی رودخانه کارون، که از وسط شهر خرمشهر میگذرد، در سال 1338 خورشیدی آغاز و در سال 1349 خورشیدی به اتمام رسید. این پل در زمان جنگ و بمنظور جلوگیری از ورود دشمن متجاوز به جزیره آبادان تخریب و پس از جنگ بازسازی شد.
مقبره دریادار بایندر:
دریادار بایندر اولین فرمانده نیروی دریایی مدرن ایران بود که در روز اوّل حمله انگلستان در جنگ جهانی دوم به ایران در خرمشهر و در حال دفاع از خاک وطن جان باخت. به گفته عدهای مقبره وی در جنوب خرمشهر و در محل نیروی دریایی سابق قرار دارد.
قصر فیلیه:
این قصر متعلق به یکی از حاکمان محلی خوزستان بوده و در ابتدای منطقه شلمچه، در محلی به نام فیلیه، و در مجاورت رودخانه اروند واقع شده بود. این بنا اوج هنر آجرکاری دوره قاجار را به نمایش میگذاشت که متأسفانه توسط یک ارگان نظامی در آذرماه 1389 تخریب شد.
ساختمان اداره گمرک: ساختمان مدیریت اداره گمرک خرمشهر در زمان جنگ بشدت آسیب دید و هم اکنون بعنوان یکی از آثار بجای مانده از دوران دفاع مقدس در محور داخلی گمرک خرمشهر نگهداری میشود.
آثار جنگ
شلمچه: یادمان شهدای شلمچه در منتهی الیه غرب شلمچه و در مجاورت مرز ایران با عراق، بر روی مقبره چند شهید گمنام دوران دفاع مقدس ساخته شده است.
پل نو: پل نو در ابتدا ورودی منطقه شلمچه واقع شده است. اوّلین خاکریز جنگ در این منطقه احداث شد.
منطقه عملیاتی کربلای 4: این منطقه که در جنوب غربی شهر خرمشهر در مجاورت رودخانه اروند واقع شده یادمانی است از دلاوریهای غواصان دلیر ایرانی در عملیات کربلای 4.
جاذبههای طبیعی
خرمشهر تنها شهر ایران است که در محل تلاقی سه رودخانه ساخته شده است. رودخانه کارون با عبور از وسط شهر در غرب خرمشهر به رودخانه اروند میریزد و در جنوب شرقی شهر رودخانه بهمنشیر از رودخانه کارون منشعب میگردد. تلاقی و وجود سه رودخانه طبیعت زیبا و بینظیری را بوجود میآورد.
جزیره مینو در جنوب غربی شهر خرمشهر و در مجاورت رودخانه اروند واقع شده است. این جزیره که قدمتی 300 ساله دارد و نام قدیم آن صلبوخ (به معنای ریگ) بوده است دارای بزرگترین نخلستان خرمشهر با قریب به 8000 نفر نخل میباشد. مجاورت اروند، نخلستان وسیع، محصور شدن توسط دو رودخانه اروند و جرف و وجود مرداب و نیزار در جزیره این جزیره را که نزدیکترین جزیره به خاک ایران است. دومین جاذبه طبیعی بینظیر شهر نموده است.
اما گردشگری خرمشهر در یک تقسیمبندی به دو دوره قبل از جنگ و بعد از جنگ تقسیم میشود.
گردشگری قبل از جنگ
وجود بزرگترین بندر تجاری ایران (آنهم در زمانی که دبی روستایی کوچک بود) و استقرار بانکها و شرکتهای بزرگ تجاری، جریان سه رودخانه در شهر، طبیعت زیبای جزیره مینو و نخلستانهای انبوه شلمچه که در زمان جنگ به کلی نابود شد، خرمشهر را به شهری تجاری ـ تفریحی تبدیل کرده بود.
خرمشهر مقصد کسانی بود که یا برای بازرگانی و معامله و استفاده از امکانات بندری جهت حمل کالاهای خود به این شهر سفر میکردند و یا برای تفریح بر روی کارون و اروند و بهمنشیر و یا استفاده از طبیعت زیبای شلمچه و یا جزیره مینو. البته در ایام نوروز خرمشهر یکی از مقاصد اصلی هموطنانی بود که خوزستان را بعنوان مقصد خود انتخاب میکردند.
گردشگری بعد از جنگ
خرمشهر در آبان ماه سال 1359 به اشغال ارتش متجاوز عراق درآمد و در خردادماه سال 1361 از دشمن بازپس گرفته شد. پس از پایان جنگ خرمشهر نقش خود را بعنوان یکی از مقاصد گردشگری مهم استان خوزستان حفظ کرد ولی اینبار نه بعنوان مقصدی تجاری ـ تفریحی بلکه بعنوان یکی از مناطقی که یادآور دفاع دلیرانه فرزندان ایران از وجب وجب خاک وطن بود. صرفنظر از ایام نوروز که خرمشهر میزبان گردشگرانی است که برای گذراندن ایام فراغت به این شهر سفر میکنند، سیل عظیم ایرانیانی که تحت عنوان کاروانهای راهیان نور جهت بازدید از آثار هشت سال دفاع مقدس در مقابل دشمن به این شهر روانه میشود. این شهر را به یکی از مقاصد اصلی گردشگران استان تبدیل کرده است.
به گزارش برخی صاحبنظران تعداد بازدیدکنندگان کاروانهای راهیان نور در سال قریب به 5/2 میلیون نفر است. بعضاً خارجیان نیز در میان بازدیدکنندگان دیده میشوند که اینبار نه برای قدم زدن در بازارهای پر رونق خرمشهر (به نامهای سیف و صفا) و معامله وتجارت، که اینبار برای بازدید از مظهر مقاومت یک ملت و دردانه ایران زمین به این شهر سفر میکنند.
قبل از جنگ حضور گردشگران داخلی و خارجی موجب رونق اقتصادی و اشغالزایی مستمر بود ولی بعد از جنگ حضور گردشگران بدلیل عدم نقش آفرینی آنان در اقتصاد شهری فقط یک هدیه به خرمشهر پیشکش کردهاند: زباله.
منبع: خبرگزاری میراث فرهنگی
من یه خرمشهری هستم از این نوشته ها تشکر میکنم امیدوارم در مورد حال و روز الان شهر هم بنویسی بازم ممنون
واقعا بابت نوشته ها ازتون تشکر میکنم من خرمشهری هستم و افتخار میکنم به این شهر خرم..خسته نباشید..