قابلیت‌‌های گردشگری کم‌شتاب در ایران

با تعریف نوع جدید گردشگری به نام گردشگری کم‌شتاب (slow tourism) و امکانات بالقوه‌‌ی فراوانی که در ایران برای این منظور وجود دارد، لازم است درهمین ابتدای راه برای بهره‌برداری از این ظرفیت‌‌ها اقدام کرد.  
 از چندی پیش بحثی به نام slow life و یا «زندگی کم‌شتاب» مطرح شد و مفهوم آن استفاده بیشتر کیفی از لحظات زندگی است تا طی کردن سریع آنها. طرفداران این جنبش سعی دارند از سرعت زندگی بکاهند به این ترتیب که ساعات کمتری را کار کرده و همچنین زمان بیشتری را صرف هر کار ‌کنند. در حقیقت در  این حرکت بیش از هر چیز به عمق، مفهوم و احساس اهمیت داده شده است تا سرعت. و البته نباید این مقوله را با تنبلی و یا بی‌حرکتی یکی دانست بلکه بیش از هر چیز منظور درک بیشتر و آگاهی است.

از آن زمان تا کنون شاید در کمتر از یک سال، مفاهیم زیرمجموعه این موضوع نیز شکل گرفته، از آن جمله در رابطه با غذا، موسیقی، مدیا و موضوع مورد نظر ما «گردشگری کم‌شتاب» (slow tourism) است. در وهله اول ممکن است قرار گرفتن دو کلمه‌ی آهسته و گردشگری در کنار هم، غریب به نظر رسد زیرا بیشتر گردشگران به دنبال این هستند که در زمان کمتر، مکان‌های بیشتری را ببینند و به دیدن آثار تاریخی و یا طبیعی بسنده می‌شود.

اما در این نوع از گردشگری منظور درک و لمس زندگی جامعه محلی و برخورد نزدیک و یا حتی زندگی کردن به شکل آنها در طول سفر است. در این مقوله همچنین به جای تکیه به یک شهر و یا روستا به عنوان مقصد سفر، طول مسیر و شهر و روستاهای بین راه خود، قسمت بااهمیت سفر هستند و مسافر دیگر با سرعت از آنها نمی‌گذرد.

توجه به این نوع از گردشگری و نیز در نظر گرفتن موضوعات متفاوت که امکان اتصال مناطق مختلف در ایران و تعریف مسیرهای گردشگری را فراهم می‌آورد، از حیث نوآوری و استفاده از ظرفیت‌های گردشگری کشور بسیار حائز اهمیت است.

قبل از تعریف مسیر باید در نظر داشت که در این خطه تنوع در زمینه‌های متعددی مانند جغرافیا و آب و هوا، زبان و گویش، جغرافیا، پوشش، آداب و رسوم و موسیقی و یا معماری دیده می‌شود که خواه‌ناخواه در هر نوع سفری که در ایران تعریف شود، جای می‌گیرند و همچنین قابلیت جذب گردشگر را دارند.

در ایران مسیرهای کوتاه و بلند مختلفی می‌توان تعریف کرد که به برخی از آنها به عنوان نمونه اشاره می‌شود.

تکه‌ای از جاده ابریشم
مسیر شاهی و یا جاده ابریشم که قسمتی از آن را به عنوان مسیر عرفا نیز می‌توان تعریف کرد. از تربت حیدریه در خراسان با دیدن آرامگاه‌های قطب‌الدین حیدر از اقطاب دراویش و شاه‌سنجان گورکانی آغاز شده و به شهر تربت جام با آرامگاه شیخ احمد جام با جلوه‌های خاص خود می‌رسد.

شهر مرزی سرخس مقصد بعدی است با آرامگاه بابالقمان و کاروان‌سرای باشکوه رباط شرف که زمانی میزبان خیلی عظیم مسافران و تجار بوده و همانند شهری کوچک دارای قسمت‌های مختلف اعم از مسجد و حمام بوده و تنها کافی است مسافر لَختی خود را به گذشته ببرد تا قدر این بنا را بداند.

راه به مشهد می‌رسد با مکان‌های متفاوت دیدنی اما بارگاه امام هشتم شیعیان جایگاه خاص خود را دارد. و لازم به یادآوری است که مقبره بسیاری مانند شیخ بهائی و شیخ اصفهانی نیز در این بارگاه است. نیشابور شهر ادبا و عرفا با آرامگاه‌های خیام، عطار، کمال‌الملک و امامزاده محروق و نیز قدمگاه که یکی از باغ‌های ایرانی محسوب می‌شود، مقصد بعدی است. راه به سبزوار می‌رسد با دیدنی‌های بسیار از جمله آرامگاه‌های ملاهادی سبزواری و ابوالفضل بیهقی تاریخ‌نگار کهن ایران.

مسیر به طرف غرب پیش رفته و از خطه خراسان خارج می‌شود، شهرهای شاهرود، دامغان، سمنان و گرمسار از استان سمنان که قسمت مهمی از جاده ابریشم را تشکیل می‌دهند مقاصد بعدی هستند. مجموعه تاریخی بایزید بسطامی و آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی در شاهرود؛ مسجد تاریخانه از مساجد اولیه در ایران، چشمه علی و برج‌های چهل‌دختر و مهماندوست در دامغان از دیدنی‌های تاریخی هستند. اما این استان محل برخورد جغرافیاهای گوناگون ایران اعم از کویر، جنگل و کوهستان است و نیز نمایشگاه زنده‌ای از گویش‌هاست.

راه ادامه می‌یابد و به پایتخت کنونی می‌رسد با عظمت و دیدنی‌های بسیار، هر چند آن زمان تهران نبوده و جاده ابریشم از ری می‌گذشته ولی در حال حاضر این دو هر یک با آثار دیدنی فراوان، به هم پیوسته‌اند. در ری آستانه عبدالعظیم حسنی، بقعه ابن بابویه و مشاهیر دفن شده در آن مکان، برج طغرل و آتشکده ری را می‌توان دید و سپس به تهران، موزه‌ها، اماکن و برنامه‌های فرهنگی این شهر بزرگ رسید.

مسیر در ادامه به غرب ایران پیش رفته و از ساوه با مسجد جامع زیبا و اصیل خود می‌گذرد و به همدان می‌رسد. همدان با آرامگاه‌های ابن سینا، باباطاهر، استر و مردخای پیامبر و کتیبه گنج‌نامه و شیر سنگی از دوران مادها. سفر با شهر کرمانشاه و آثار ارزشمند بیستون، طاق بستان، تکیه معاون‌الملک و زورخانه و ورزش باستانی به عنوان یکی از میراث‌های معنوی پایان می‌یابد.

مسیر دور کویر
این سفر با هدف گردش به دور کویر در مرکز ایران و دیدن شهرهایی که کویر وجه مشترک آنها محسوب می‌شود اما هر کدام ویژگی خاص خود را دارد، انجام می‌شود. ابتدای مسیر از شهر تهران تا سمنان، دامغان، نیشابور، مشهد، سرخس، تربت جام و تربت حیدریه با مسیری که در بالا شرح داده شد مشترک است بنابراین راه را از تربت حیدریه ادامه می‌یابد.

تایباد و خواف مقاصد بعدی هستند با آس‌بادها، مدرسه غیاثیه و مسجد ملک زوزن که از دیدن آنها نمی‌توان گذشت. گناباد و قائنات با کشتزارهای زعفران و درختان عناب و درختچه‌های زرشک قسمت بعدی سفر هستند که هم می‌توان به دیدن بسنده کرد و هم می‌توان گردشگر را در برداشت محصول و زندگی مردم در آن زمان وارد کرد.

مقصد بعدی خطه سیستان است با قهرمانان اساطیریی چون رستم پهلوان و داستان‌هایی که می‌توان از تاریخ اساطیری ایران تعریف کرد و نیز آثار باستانی شهر سوخته و کوه خواجه. مسیر در این خطه ادامه یافته به شهر زاهدان می‌رسد اما پس از آن به شهر بم می‌رسد که با ارگ خود و زلزله‌ای که سال 1382 سبب تخریب آن شد، بین مردم جلوه‌ی دیگری یافت و البته درختان نخل و مرکبات نیز زیبایی خاصی به این شهر بخشیده‌اند.

پس از بم، مرکز این استان یعنی شهر کرمان نیز پذیرای خوبی برای گردشگران است؛ بازار قدیم شهر، گنبد جبلیه، مقبره مشتاق و مقبره شاه‌نعمت‌ا... ولی به عنوان یک باغ ایرانی و واحه‌ای در میان کویر بسیار دیدنی است. و مسیر در کنار کویر به شهر بادگیرها،یزد می‌رسد با مسجد جامع و تکیه امیرچخماق، آتشکده و باغ دولت‌آباد و آب‌انبارها و در مجموع معماری کویری. در این میان می‌توان گریزی زد و به میمند رفت تا با روستائیان در دل کوه بود و درون اتاق‌های غارمانند زندگی کرد.

مسیر وارد استان اصفهان می‌شود، شهرهای اردستان و زواره با مساجد قدیمی و آداب و رسوم خود و سپس شهر زواره محل تلاقی زاینده‌رود و باتلاق گاوخونی و قلعه‌ای قدیمی، جایی که چادر سفید زنانش جلوه‌ای خاص بدان بخشیده است. راه از آنجا به سوی کاشان پیش می‌رود با خانه‌های معروف ایرانی، باغ فین و داستان قتل امیر کبیر که نقطه‌ی عطفی در تاریخ ایران است.

قم شهر بعدی است با بارگاه حضرت معصومه (س) و کتابخانه غنی آیت‌ا... مرعشی نجفی. و از آنجا در برگشت به تهران مسیر از کنار دریاچه نمک عبور کرده و سفر پایان می‌یابد. باید در نظر داشت که این نمونه سفرها آشنایی با مردم شهرهای مختلف در جغرافیاهای متفاوت و آداب و رسوم گوناگون را سبب می‌شود و اجازه می‌دهد تا با روش‌های زندگی از نوع دیگر برخورد شود.
منبع: chn.ir