آمارگیری گردشگری در ایران

  کشور ایران یکی از قطبهای مهم گردشگری در جهان به شمار می رود که با برخورداری از سابقه دیرین تمدن و فرهنگ، طبیعت و شرایط اقلیمی گوناگون و عوامل دیگر از این دست، توانایی قرار گیری در جایگاه مناسب نقاط پر جاذبه گردشگری در سطح آسیا و بین المللی را داراست. اما با این توصیف با وجود در اختیار داشتن جاذبه های قابل توجه، از جایگاه مناسبی در بازارهای گردشگری برخوردار نیست.

امروزه گسترش فضاهای باز جمعی و ایجاد مراکز فراغتی به ویژه فضاهای گردشگری به یکی از اهداف برنامه ریزی فراغت تبدیل شده است که علاوه بر تامین اهداف اقتصادی و زیست محیطی، نقش موثری در تعادل بخشی به گذران فراغت و تامین سلامت جسمی و روانی مردم دارد.

گردشگری در میان فعالیتهای فراغتی از بیشترین تنوع و تحرک، از یک سو، و وسیع ترین پهنه مکانی و فضایی از سوی دیگر برخوردار است. شاید بتوان گفت که گردشگری به خصوص گردشگری شهری به گونه ای تمام فعالیت های فراغتی دیگر را باخود همراه دارد و بدین سبب برنامه ریزی و مدیریت گردشگری از امور حساس و پیچیده و چند وجهی است که توجه ویژه مسئولان دولتی را می طلبد.

اما برنامه ریزی دقیق علمی وکاربردی زمانی تحقق می یابد که بر مبنای آمار علمی تهیه و تدوین گردد تا واجد خصوصیات لازم برای پذیرش گردشگر شود. در حال حاضر وظایف برنامه ریزی و مدیریت توسعه گردشگری در کشور بر عهده نهادهای مختلفی است که هر یک دارای ساختار بخشی اند و از این نظر اقدامات آن فاقد هماهنگی و همکاری لازم است.

با توجه به نبود یک رویکرد جامع و مدیریت یکپارچه در سیاست های کلان توسعه گردشگری در کشور، متاسفانه هنوز جایگاه گردشگری در نظام برنامه ریزی ما به درستی تعریف و تبیین نشده است. که نمونه ای از آنها ارائه آمار غیر علمی و غیر منطقی گردشگران تعطیلات نوروز امسال بود.

هدف از آمارگیری در گردشگری:

ـ ارزیابی آثار گردشگری در اوضاع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ساکنان یک مقصد: محل، شهر، منطقه یا استان

ـ برنامه ریزی و سرمایه گذاری در امور زیربنائی و ایجاد تسهیلات اقامتی و رفاهی و امکانات تفریحی با توجه به تعداد مسافرانی که به یک کشور با یک محل و منطقه می آیند و میزان پولی که خرج می کنند و همچنین، با در نظر گرفتن ویژگی های روحی، شغلی، فرهنگی، می توان به ایجاد فرودگاه ها، شرکت های حمل ونقل، تعمیرگاه، غذاسرا، مهمانسرا، اماکن تفریحی و ... اقدام کرد یا امکانات موجود را توسعه داد.

ـ بالاخره کسب آمار و اطلاعات برای بررسی بازارهای گردشگری و رشد و توسعه آن ضرورت دارد؛ زیرا هنگامی گسترش هر فعالیت اقتصادی ـ اجتماعی امکان پذیر است که اطلاعات آماری دقیقی از بازارهای بالقوه و بالفعل و ویژگی های آن بازارها وجود داشته باشد.

تحلیلی از وضعیت آمار گردشگری داخلی ـ نوروزی

۱) آمار منتشر شده توسط سازمان گردشگری فاصله جدی با منطق و واقعیت دارد. البته در این زمینه در سال های گذشته نیز آماری کامل و همه جانبه وجود نداشته است که امکان مقایسه را ایجاد کند و نظام صحیحی برای گرفتن آمار گردشگران وجود ندارد.

۲) آمار صحیح از اصلی ترین نیازهای مدیریت گردشگری برای تصمیم گیری است و اصلا نباید به نوروز ختم شود. در طول یک دوره یک ساله آمارگیری، یک عدد پایه به دست می آید که در ماه های سال، هفته های ماه و روزهای هفته، مبنای سنجش و مقایسه قرار می گیرد، متاسفانه در فصل تابستان که تقاضای گردشگری داخلی بیشتر است هیچ آمار منطقی وجود ندارد.

۳) با توجه به اعلام رسمی سازمان در تعطیلات نوروز ۱۳۸۸ اعلام کردند که ۹۰۸/۲۹۵/۹۹ نفر سفر داشتیم که این تعداد گردشگر نیست. بر این اساس، نتوانستند مشخص کنند که چند گردشگر در طول تعطیلات نوروز داشتیم و آمار سالانه ای نیز منتشر نمی شود که چه تعداد گردشگر داخلی در سال گذشته داشتیم.

۴) با توجه به اینکه بخشی از نظام آمارگیری، نظام تعطیلات است لذا این نظام باید بسیار دقیق باشد این نظام به هم ریخته آماری، متأسفانه در سالهای اخیر تشدید شده و هیچ اقدام جدی برای اصلاح آن انجام نشده است. در نوروز که تعداد سفرهای انجام شده را اعلام کردند، ورودی و خروجی استان ها اندازه گیری شد، یعنی تعداد افرادی را که وارد یا خارج شهرها شدند، محاسبه و آمار استان ها را با هم جمع کردند که حاصل آن، تعداد سفرهای انجام شده است.

مشکل این سیستم آن است که مثلا یک گردشگر از شهر تهران به سمت مشهد حرکت می کند و در این میان، از مسیرهای مختلفی عبور می کند و در شهرهای مختلف شمالی ثبت می شود (حتی بدون یک شب اقامت) و در عمل، این آمار تعداد سفر را نشان می دهد و تعداد افرادی را که سفر کرده اند، نشان نمی دهد و در کشور نیز به همین وضع آمار سفرهای نوروزی ارائه می شود. لذا با مجموعه ای از آمارهای به هم ریخته غیر قابل اعتماد روبه رو هستیم که هرگونه ارزیابی و برنامه ریزی را با مشکل مواجه می کند.

۵) انواع متفاوت آمار برای برنامه ریزی گردشگری مورد نیاز است، مثلا باید بدانیم که در بخش تقاضا چه مقدار گردشگر وارد یک استان شده است، این گردشگران به چه بخش هایی رفته، در چه مکانی و به چه مدت زمانی اقامت و هزینه کرده اند و از چه وسیله حمل ونقلی استفاده کرده اند.
غلامحسین کریمی
مدرس دانشگاه و پژوهشگر رشته برنامه ریزی توریسم  

منبع: تابناک

آینده گردشگری، منوط به آمارگیری استاندارد

آمارها، تنها عنصر رو ره رشد گردشگری ایران